Cimri zıt mı eş mi? Güç, ideoloji ve siyaset bilimi perspektifinden bir analiz
Bir siyaset bilimci, toplumsal düzenin inceliklerini anlamak için çoğu zaman kelimelerin ötesine bakar. Çünkü dil, iktidarın en eski kurumudur. “Cimri zıt mı eş mi?” sorusu da yalnızca bir ahlâkî kavramın karşıtını aramak değildir; aynı zamanda iktidarın kaynak dağıtımı, ideolojik hegemonya ve vatandaşlık bilinci üzerine düşünmeye çağırır. Cimrilik yalnızca bireysel bir tutum değil, sistemin adalet anlayışıyla da ilgilidir. Peki, toplumsal düzende “cimri” kimdir? Zengin ama vermeyen birey mi, yoksa kaynakları tek elde tutan kurumlar mı?
Cimrilik: Bireysel kusur mu, kurumsal strateji mi?
Ekonomik liberalizm, kaynakların bireysel mülkiyet üzerinden tanımlandığı bir ideolojidir. Bu çerçevede “cimrilik”, genellikle kişisel bir ahlak problemi olarak görülür. Oysa siyaset bilimi açısından cimrilik, güç ve kaynakların paylaşımını kontrol altında tutma stratejisi olarak okunabilir. Devletin mali politikaları, uluslararası yardımların koşulluluğu ya da sosyal refahın sınırlı dağıtımı bu stratejik cimriliğin örnekleridir. Bu durumda cimri, birey değil, yapısal düzeyde iktidarın kendisidir.
Bu perspektiften bakıldığında “cimri zıt mı eş mi?” sorusu, ekonomik eşitsizliklerin ideolojik meşruiyetini sorgular. Toplumda “vermek” erdem, “biriktirmek” başarı olarak tanımlanıyorsa, bu çelişkiyi kim üretmektedir? Kapitalist kültür, paylaşmayı değil, rekabeti ödüllendirir; dolayısıyla cimrilik, sistemin özünde yer alan bir değerdir, yalnızca bireysel bir eksiklik değil.
Erkeklerin güç odaklı, kadınların toplumsal odaklı bakışı
Siyasal davranış analizlerinde erkekler genellikle stratejik ve güç merkezli yaklaşımlar sergiler. Kaynakları elde tutmak, statüyü korumak ve rekabet avantajı yaratmak bu yaklaşımın temelidir. Bu bağlamda cimrilik, güç göstergesidir. Vermemek, kaybetmemektir; paylaşmamak, iktidarı sürdürmektir.
Kadınların demokratik katılım ve toplumsal etkileşim odaklı bakışı ise farklı bir siyaset etiğini temsil eder. Kadınların dayanışma, işbirliği ve paylaşım merkezli yaklaşımları, cimriliğin karşısına kolektif refah ilkesini çıkarır. Bu, siyaset biliminin klasik “rasyonel aktör” modeline karşı etik ve empatik bir duruştur. Kadınlar için güç, elde tutmaktan ziyade dağıtmaktır; bu yüzden onların dünyasında cimrilik, toplumsal uyumun zıddıdır.
İktidar ve vatandaşlık arasındaki cimrilik hattı
Devlet, vatandaşla arasındaki ilişkiyi çoğu zaman kaynak yönetimi üzerinden kurar. Vergi, yardım, sosyal hak gibi kavramlar bu ilişkinin maddi yüzünü temsil eder. Ancak bu kaynak dağıtımı, her zaman eşitlikçi değildir. Bazı vatandaşlar için devlet “ana”dır, bazıları için ise “cimri bir baba”.
Modern siyasal sistemlerde cimrilik, genellikle kurumsal rasyonalite adı altında gizlenir. “Tasarruf tedbiri”, “bütçe disiplini” ya da “kalkınma önceliği” gibi ifadeler, iktidarın kaynakları dilediği biçimde yönlendirmesinin ideolojik kılıfıdır. Vatandaşlık, bu süreçte paylaşımın değil, sabrın ve sadakatin alanına sıkıştırılır. Böylece cimrilik, yalnızca bireysel değil, kurumsal bir norm hâline gelir.
İdeoloji: Cimriliğin meşrulaştırılması
Her ideoloji, kendi cimriliğini yaratır. Liberalizm bireysel kazancı kutsarken, milliyetçilik fedakârlığı yalnızca “bizden olanlar” için anlamlı kılar. Dini referanslar da kimi zaman “sabretmek” ve “kanaatkâr olmak” kavramlarıyla sistemsel cimriliği meşrulaştırabilir. Böylece cimrilik, hem bireysel hem kolektif düzeyde ahlaki bir norm hâline gelir. “Zenginlerin daha fazla çalıştığı için daha fazla hak ettiği” fikri, çağdaş cimriliğin en görünmez ideolojik biçimidir.
Cimri zıt mı eş mi? — Toplumsal düzenin aynasında bir soru
Aslında “cimri zıt mı eş mi?” sorusu, toplumun kendi değer sistemine tutulmuş bir aynadır. Cimriliğin zıddı cömertlik midir, yoksa adalet mi? Bir devlet vatandaşına cömertçe davranabilir ama adil davranmıyorsa, bu gerçekten bir zıtlık mıdır? Belki de cimrilik, eşitsizlikle eş anlamlıdır. Çünkü her cimrilik, bir başkasının yoksunluğu pahasına var olur.
Provokatif sorular
- Devletin cimriliği, vatandaşın sadakatini mi artırır, yoksa sessiz isyanı mı besler?
- Cömertlik, gerçekten iktidarsızların silahı mıdır?
- Bir toplum cimriliği değer hâline getirdiğinde, dayanışma nasıl var olabilir?
- İdeolojiler cimriliği “erdem”e dönüştürerek adaleti mi yok eder?
Sonuç: Cimrilik bir kelime değil, bir düzen eleştirisidir
Cimri zıt mı eş mi? sorusunun cevabı, yalnızca dilbilgisel bir tartışma değil, siyasal bir yüzleşmedir. Cimrilik, iktidarın kaynakları nasıl tuttuğunu, vatandaşın nasıl beklediğini, ideolojinin bunu nasıl normalleştirdiğini gösterir. Bireysel düzeyde ahlak sorunu olarak görülen cimrilik, aslında toplumsal düzenin en çıplak göstergelerinden biridir. Cömertlik ise bir fazilet değil, direniş biçimi olabilir. Çünkü paylaşmak, gücü yeniden dağıtmanın en sessiz ama en etkili yoludur.